ม.ร.ว.คึกฤทธิ์

   ท่านได้อาศัยอยู่ในบ้านหลังนี้มากกว่า 30 ปี จนถึงอสัญกรรมอายุได้ 84 ปี หลังจากที่ท่านถึงแก่อสัญกรรม บ้านซอยสวนพลูทั้งสวนและอาคารอยู่ในสภาพทรุดโทรมดังได้กล่าวแล้วว่า หมู่บ้านเรือนไทยนั้นได้นำมาปลูกขึ้นใหม่กว่า 40 ปี เมื่อก่อนที่จะป่วยหนัก ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ได้เชิญ ดร. สุวิทย์ รัศมิภูติ อดีตอธิบดีกรมศิลปากรมาปรึกษาเรื่องการซ่อมแซม เพื่อเป็นการตอบสนองเจตนารมย์ของท่าน มูลนิธิคึกฤทธิ์ 80 ในพระบรมราชุปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามราชกุมารี จึงได้ขออนุญาต ม.ล. รองฤทธิ์ ปราโมช เจ้าของบ้านคนปัจจุบันจัดการซ่อมแซมให้เข้าสู่สภาพเดิม โดย ดร. สุวิทย์ เป็นผู้ควบคุม และเมื่อซ่อมแซมเสร็จแล้ว กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานประเภทบ้านบุคคลสำคัญและเปิดให้สาธารณชนได้เข้าชม

จุดประสงค์ในการเปิดบ้านนี้ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ก็เพื่อให้คนรุ่นปัจจุบันและคนรุ่นหลังได้ระลึกถึงท่านเจ้าของบ้านเดิม ซึ่งได้ทำคุณประโยชน์ไว้แก่บ้านเมืองเป็นอย่างมาก อีกประการหนึ่งเรือนไทยที่เป็นที่พักอาศัยอยู่จริง มิได้เป็นการจัดแสดงเป็นสิ่งที่หาดูได้ยากในสมัยนี้ และเรือนที่ที่สามารถดัดแปลงให้ใช้ประโยชน์และความสะดวกแก่เจ้าของบ้าน โดยมิได้ทำให้เสียทรวดทรงและลักษณะเดิมเช่นเรือนไทยของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ยิ่งหาได้ยิ่งนัก ในหมู่เรือนไทยที่คงลักษณะเรือนคหบดีแบบเดิมนั้น มีเครื่องให้ความสะดวก เช่น ห้องน้ำที่ทันสมัยในบริเวณเรือนนอนที่มิได้ปรากฏออกมาภายนอก การติดเครื่องปรับอากาศในบางห้อง และเนื้อที่ได้กลุ่มเรียนก็ได้ดัดแปลงให้มีห้องหนังสือ ห้องเตรียมอาหารเก็บซ่อนอยู่ตามมุมโดยยังคงรักษาสภาพโล่งของใต้ถุนเรือนไทยไว้ได้อย่างสมบูรณ์ การจัดบ้าน ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ จึงจัดหมู่เรือนอยู่อาศัยไว้ในสภาพเดิมทุกอย่าง เพื่อแสดงให้คนรุ่นหลังเห็นถึงวิถีการดำรงชีวิตของบรรพบุรุษเน้นที่เน้นความเรียบง่าย และใกล้ชิดกับสภาพธรรมชาติ ซึ่งแทบจะไม่รู้จักกันแล้วในปัจจุบันนี้ ฐานะและรสนิยมมิได้แสดงออกโดยอาคารหรือเครื่องประดับหรูหราราคาแพง แต่แสดงออกโดยสิ่งแวดล้อมที่งดงามละเมียดละไม ซึ่งเป็นของที่หาได้ตามฐานะของบุคคลตั้งแต่ต้นไม้จนถึงศิลปวัตถุที่สูงค่า

        นับว่าการได้มาเยี่ยมชม บ้าน ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ได้รับความรู้ในด้านศิลปะอันทรงคุณค่าของบ้านไทย ประวัติความเป็นมาศิลปะวัตถุที่ท่านรักและสะสมได้ นอกจากนั้นยังได้ทราบถึงวิถีชีวิตและข้อคิดในการดำรงชีวิตของท่าน ภายในบ้านเรือนไทยอันเงียบสงบและร่มเย็น ซึ่งก่อกำเนิดจากวรรณกรรมต่างๆ มากมาย ซึ่งเป็นผลงานของท่าน และได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ ด้านสาขาวรรณศิลป์