การบรรเลงปี่พาทย์ในงานเทศน์มหาชาติ : มนตรี  ตราโมท

       การบรรเลงปี่พาทย์มหาชาตินี้ นอกจากการโหมโรงอันเป็นประเพณีที่ว่างานชนิดใดจะต้องมีแล้วยังต้องบรรเลงในเวลาพระขึ้นธรรมาสน์ และพระเทศน์จบเรียงลำดับไปทุกๆ กัณฑ์ด้วย ประเพณีบรรเลงปี่พาทย์ตามลำดับประจำกัณฑ์เทศน์มหาชาติคำหลวงในสมัยรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถหรือรัชกาลสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมก็ได้

ดังโคลงบาท ๓ ผู้มีนาม “รัตน”ว่า “บทหนึ่งประโคมคำ  คำหนี่ง นับนา”กับจดหมายเหตุที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดเกล้าฯให้มีการเทศน์มหาชาติและมีพระบรมวงศนุวงศ์เป็นเจ้าของกัณฑ์ก้มีความตอนหนึ่งกล่าวว่า

 “ครั้นจบลงกัณฑ์ใด ก็ ศัทธาสมโชบูชา เสียงก้องโกลาหลมโหรีปี่พาทย์กลองแขกแตรสังข์ทั้งพระคาถา พันและเรียงกัณฑ์”

ดังกล่าวมานี้ จะเห็นได้ว่าถ้าเป็นพระราชพิธีหลวงจะมีเครื่องประโคมจนถึงแตรสังข์อันเป็นเครื่องประโคมอย่างสูงด้วย ประเพณีประโคมอย่างนี้เข้าใจว่า คงจะได้สืบต่อแบบแผนมาจากกรุงศรีอยุธยา หาใช่เป็นของที่ทรงคิดขึ้นใหม่ในรัชกาลที่ ๑แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ไม่

เพลงที่บรรเลงประกอบเทศน์มหาชาตินั้นโบราณาจารย์ได้กำหนดเพลงสำหรับบรรเลงไว้ได้โดยเฉพาะ ซึ่ล้วนเป็นเพลงหน้าพาทย์ ที่เหมาะสมทั้งสิ้น

(หน้าพาทย์ เป็นศัทพ์เฉพาะของดุริยางค์ไทย หมายถึงเพลงที่บรรเลงประกอบกิริยาเคลื่อนไหวของบุคคลและธรรมชาติ เช่น นั่ง นอน ยืน เดิน โลกธาตุเปลี่ยนแปลงขึ้น และสูญไป เป็นต้น)

................................ยังมีต่อ โปรดติดตาม

-----------------------

การที่โบราณาจารย์วางแบบแผนไว้เช่นนี้เป็นการเหมาะสมยิ่ง  เพราะสามารถทำให้ในกัณฑ์นั้นๆได้ถูกต้อง  จากลีลาของปีพาทย์จะได้ร่วมนมัสการอนุโมทนาบุญอีกประการหนึ่งผู้เป็นเจ้าของกัณฑ์บางกัณฑ์  เมื่อได้ยินก็สามารถรู้ว่าจบกัณฑ์ใดแล้วหากใกล้เคียงกัณฑ์ของตนจะได้รีบจัดแจงจัตุปัจจัยที่จะถวายเป็นเครื่องกัณฑ์  พร้อมเตรียมตัวไปฟังพระธรรมเทศนาในกัณฑ์ของตนได้ทันการ

(ย่อตัดตอนจากคำบรรยายของอาจารย์  มนตรี  ตราโมท  ในหนังสือวารสารศิลปากรปีที่  6  เล่มที่  10  พ.ศ. 2496)