พิพิธภัณฑ์พระพุทธรูป

         พิพิธภัณฑ์พระพุทธรูป วัดโพธิ์ร่วมกับกรมศิลปากรจัดทำพิพิธภัณฑ์พระพุทธรูปศิลปะสมัยต่างๆ  เป็นหมวดหมู่   พุทธศิลป์  พุทธลักษณะ และพุทธอิริยาบถ พร้อมคำอธิบายสั้นๆ เปิดให้ชมทุกวัน

         การสร้างพระพุทธรูป  เพื่อเป็นพุทธานุสติให้พุทธศาสนิกชนได้น้อมระลึกถึงองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตามคตินิยมของไทย   สร้างเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาปรารถนากุศลแก่ตนเองและอุทิศส่วนกุศลให้กับบุพการี ญาติมิตรของตน พุทธอิริยาบถสื่อความหมาย.โดยใช้มือและนิ้วเป็นเครื่องแสดงการกำหนดจิตที่เรียกว่า ปาง หรือมุทรา ปางสำคัญๆ ได้แก่ ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางปฐมเทศนา ปางแสดงธรรม ปางประทานอภัย ปางประทานพร ปางไสยาสน์ เป็นต้นนอกจากนี้ยังมีสิ่งที่สำคัญอีกอย่างหนึ่ง คือรอยพระพุทธบาทจำลอง ซึ่งรัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถวายไว้ในพระอารามแห่งนี้

        พุทธศิลป์  ในเมืองนี้ สร้างตามศิลปะแห่งประวัติศาสตร์และสกุลช่างแต่ละสมัย อาทิ ศิลปะทวาราวดี  ศิลปะศรีวิชัย   ศิลปะลพบุรี  ศิลปะล้านนา ศิลปะสุโขทัย ศิลปะอยุธยา และศิลปะรัตนโกสินทร์ เป็นต้น

พิพิธภัณฑ์พระไตรปิฎกใบลานและสมุดไทย

         นอกจากพิพิธภัณฑ์พระพุทธรูปแล้ว ส่วนหนึ่งของศาลารายรอบพระมณฑปยังแบ่งพื้นที่จัดแสดงโบราณวัตถุที่สะสมอยู่ในวัดโพธอ์อีกชนิดหนึ่ง   พระไตรปิกฎใบลาน    สมัยก่อนใช้วิธีจารลงบนใบลานด้วยเหล็กแหลม   กว่าจะสำเร็จแต่ละ
ชุดใช้เวลานาน  เช่นเดียวกับการเขียนพระธรรมลงในสมุด
ไทย (สมุดมี ๒ ชนิด คือ สมุดไทยขาวและสมุดไทยดำ)

        พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระไตรปิกฎอุทิศถวายวัดพระเชตุพนชุดหนึ่งเรียกว่าฉบับเทพชุมนุม หน้าปกแดทองลายรดน้ำรูปเทวดา
ชุมนุมงดงามมาก เป็นตัวอักษรขอม ภาษาบาลีบรรจุไว้ในตู้
รูปปราสาทภายในพระมณฑป พระไตรปิกฎ  และสมุดไทยที่สร้างถวายเป็นพุทธบูชาแต่ละเล่มแต่ละสมัยจารด้วยลายมือสวยงาม   บางฉบับเพิ่มสีสันมีภาพพุทธประวัติประกอบ แบ่งเป็นหมวดหมู่มีคำอธิบายประกอบ น่าสนใจยิ่งนัก

พิพิธภัณฑ์เครื่องถ้วยและเครื่องแก้วเจียระไน

         ห้องจัดแสดงเครื่องถ้วยเบญจรงค์   เครื่องลายครามจีน   และเครื่องแก้วเจียระไน  ที่พุทธศาสนิกชนได้นำมาถวาย เป็นอามิสบูชา เพื่อประดับและใช้สอยมีทั้งสำรับคาวหวาน   ปั้นชาจีน แจกันและเครื่องแก้วเจียระไน เป็นของเก่าแก่โบราณมีอายุนับร้อยปี จัดตั้งแสดงให้ชมในตู้เป็นชุดๆ เพื่อให้เข้าใจประโยชน์ใช้สอยในพิธีสำคัญๆ

        เครื่องถ้วยเบญจรงค์   เป็นเครื่องถ้วยที่นิยมใช้ในราชสำนักสมัยกรุงศรีอยุธยา  ได้สั่งทำจากประเทศจีน   ช่างไทยออกแบบลวดลายและสีส่งไปให้ช่างจีนทำตามแบบ   อาทิ ลายเทพนม นรสิงห์ และกระหนกเปลว ต่อมาในสมัยบกรุงรัตนโกสินทร์   นิยมสั่งทำลวดลายราชสีห์  ครุฑ นรสิงห์ กินรี หนุมาน กระหนกเปลว และก้านขด เมื่อ   พ.ศ. ๒๓๙๘ ภายหลังที่ประเทศไทยได้เปิดประเทศตามสนธิสัญญาบาวริง กระแสวัฒนธรรมตะวันตกเข้ามาในแดนสยามการสร้างเครื่องถ้วยเบญจรงค์จึงไม่นิยมสั่งทำอีก

        เครื่องถ้วยจีน    เป็นเครื่องถ้วยที่สั่งมาจากประเทศจีนขายเป็นสินค้าเข้าในประเทศไทยนับแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นต้นมา เครื่องถ้วยแบบจีนแต่ละยุคสมัยได้พัฒนารูปแบบและลวดลาย การเขียนสีแบบต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสมัยราชวงศ์หยวน  (พ.ศ. ๑๘๒๓ - ๑๙๑๑)   ราชวงศ์หมิง   (พ.ศ. ๑๙๑๑ - ๒๑๘๗) เครื่องถ้วยประเภทเครื่องลายคราม เครื่องถ้วยเคลือบห้าสี   นิยมในประเทศไทยมาก   เครื่องลายครามเหล่านี้   เขียนลวดลายสิ่งที่เป็นสิริมงคลของจีน   เช่น ฮก ลก ซิ่ว และโป้ยเซียน เป็นต้น นิยมนำมาจัดเป็นชุดตั้งโต๊ะเป็นเครื่องบูชา มีการประกวดกันมากในสมัยรัชกาลที่ ๕

        เครื่องแก้วเจียระไน เป็นสินค้าสั่งเข้ามาจากยุโรป ในราชสำนักสมัยกรุงศรีอยุธยานับแต่สมัยแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช  นิยมใช้กันมากเป็นทั้งเครื่องราชบรรณาการและสินค้า   ต่อมาในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ขุนนางนิยมสั่งมาใช้เป็นเครื่องประดับบ้าน อาคาร และใช้สอยกันมาก เครื่องบูชา มีการประกวดกันมากในสมัยรัชกาลที่ ๕

        เครื่องถ้วยโบราณและเครื่องแก้วเจียระไน เป็นของใช้ที่พุทธศาสนิกชนนำมาถวายไว้ที่วัดนี้    จึงได้นำมาจัดแสดงให้ได้ชมเป็นโบราณวัตถุอีกประเภทหนึ่ง