1.3 จุดประสานประสาท (Synapse)
เซลล์ประสาทแต่ละเซลล์เป็นอิสระกันไม่มีซัยโตพลาสมติดต่อกันแต่มีบริเวณพิเศษของแต่ละเซลล์มายึดติดกัน
เพื่อเป็นทางถ่ายทอดกระแสประสาทจากจากเซลล์หนึ่งไปยังอีกเซลล์หนึ่งบริเวณนี้เรียกว่าจุดประสาน
ประสาท (Synapse)
ส่วนปลายของ Axon ที่จุดประสานประสาท (Synapse) จะมีโครงสร้างที่แตกต่างกัน
เช่น อาจจะขยายออกเป็นกระเปาะ
และมีร่องเล็กๆ ขนาดความกว้าง 10-50 nm. แทรกอยู่ระหว่างผนังของเซลล์
ประสาททั้งสองเซลล์บริเวณส่วนปลาย
ของ Axon นี้เรียกว่า Terminal button หรือ Bauton terminal บางครั้งส่วนปลายของ Axon ที่ไปสิ้นสุดจะมีลักษณะ
เป็นกระเปาะรอบตัวเซลล์ของเซลล์ประสาทอีกตัวหนึ่ง
บางครั้ง Axon อาจจะไปสิ้นสุดในลักษณะแตกออกเป็นใยประสาทเล็กๆ
บนผิวของเซลล์ประสาทตัวที่สองจุดประสานประสาทชนิดหลังนี้เรียกว่า Synapse of passage
ถึงแม้ว่าจุดประสานประสาท (Synapse) จะมีหลายชนิดก็ตามแต่โครงสร้างพื้นฐานของจุดประสาน
ประสาท (Synapse)
มีลักษณะเหมือนกันประกอบด้วย 3 ส่วนคือ Presynaptic element, Synaptic cleft และ Postsynptic membrane
Presynaptic element คือส่วนปลายของ Axon (Telodendron) ส่วน Telodendron จะไม่มี Myelin sheath
หุ้มแม้ว่าจะแยกออกจาก Myelinated axone ก็ตาม Synaptic cleft มีขนาดความกว้างแตกต่างกันตั้งแต่ 10 – 50 nm
ระหว่างร่องนี้ไม่มีส่วน
ติดต่อกันของผนังเซลล์ประสาททั้งสองเซลล์ ภายในร่องนี้มีสารที่เป็นวุ้นเหลวบรรจุอยู่ซึ่งเป็น Extracellular
fluid ที่แตกต่างจากเซลล์ทั่วไป Postysynaptic membrane คือผนังเซลล์ที่อยู่ใต้ส่วนขยายใหญ่
ของ Presynaptic fiber
ผนังเซลล์บริเวณนี้มีโครงสร้างแตกต่างจากผิวเซลล์ประสาทบริเวณอื่นๆ
ภายใน Presynaptic terminal ประกอบด้วยซัยโตพลาสมของ Axon มี Mitochondria และ ER เล็กน้อย แต่ไม่มี Nissl body
มี Synaptic vesicle ชนิดใสหรือชนิดที่มี Granular substance อยู่ภายใน ในระบบประสาทส่วนขอบ (PNS) พบ clear synaptic
vesicle ซึ่งบรรจุด้วย Acetylcholine ทำหน้าที่เป็น Transmitter agent และ Granular vesicle ซึ่งบรรจุด้วย Norepinephrine
ทำหน้าที่
เป็น Transmitter agent เช่นเดียวกัน Vesicle ทั้งสองชนิดนี้เข้าใจว่าพบในระบบประสาทส่วนกลาง
(CNS)
ด้วยแต่ยังไม่มีการพิสูจน์ให้เห็นชัด
ผิวของ Presynaptic membrane ที่อยู่ข้าง Synaptic cleft มีบริเวณติดสีเข้มเป็นกลุ่มๆ กลุ่มเหล่านี้กระจายเป็นหย่อมๆ
ทั่วไป แต่ละกลุ่มนั้นมี Synaptic vesicle จะมีบริเวณติดสีเข้มเช่นเดียวกันโครงสร้างของบริเวณติดสีเข้มที่ Presynaptic membrane
จะมีบริเวณติดสีเข้มเช่นเดียวกัน โครงสร้าง
ของ
บริเวณติดสีเข้มที่ Presynaptic และ Postsynaptic membrane มีลักษณะ
คล้ายกับ Desmosomes ที่พบในเซลล์เยื่อบุผิวซึ่งทำหน้าที่ยึดเซลล์ติดกันหน้าที่นี้แสดงให้ได้โดยนำเอาเนื้อเยื่อประสาทมาปั่น
ให้แตกพบว่า
บริเวณ Presynaptic และ Postsynaptic membrane ยังยึดติดกันอยู่ โครงสร้างนี้มี
Synaptic vesicles ร่วมกับ
Presynaptic membrane เรียกว่า Synaptic complex
จุดประสานประสาท (Synapse) อาจจะแบ่งตามตำแหน่งที่เกิดขึ้นบน Postsynaptic neuron
เช่น Axodendritic synapse
คือ Axon ประสานประสาทกับ Dendrite, Axo-axonic synapse คือ Axon ประสานประสาทกับ Axon และ Axosomatic synapse
คือ Axon ประสานประสาทกับตัวเซลล์ประสาทอีกเซลล์หนึ่ง
|
